Skok rozwojowy dziecka – czym charakteryzują się skoki rozwojowe u niemowląt i ile trwają?

Pierwszy rok życia dziecka to niewątpliwie bardzo ważny czas, nie tylko dla niego, ale być może przede wszystkim dla jego rodziców. Nigdy później maluchy nie zmieniają się tak szybko i spektakularnie, jak przez pierwsze 12 miesięcy ich życia. Wszystkie te dynamiczne zmiany nazywane są właśnie skokami rozwojowymi.

Czym jednak dokładnie są skoki rozwojowe u niemowląt? Jak długo trwają? Jakie etapy w tym kontekście wyróżniamy? I co jeszcze warto o tym wiedzieć? Odpowiedzi na wszystkie te i podobne pytania znajdują się poniżej. Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z naszym artykułem.

Czym są skoki rozwojowe? Ogólna charakterystyka

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, pierwsze 12 miesięcy życia dziecka, upływają pod znakiem dynamicznego rozwoju. Między innymi poszczególnych układów. Nie dzieje się to w sposób stopniowy, ale zazwyczaj w formie niejakiej rewolucji. Stąd też nazwa „skoki rozwojowe”. W pierwszym roku życia dziecka tych kroków jest dokładnie siedem. Warto wiedzieć, że każdy kolejny jest dłuższy od poprzedniego.

Podczas tych poszczególnych kroków dziecko zdobywa nowe umiejętności, nie tylko motoryczne czy komunikacyjne. Ale również postrzegania relacji czy nawet samego siebie. Śledzenie całego tego procesu jest niewątpliwie naprawdę bardzo fascynujące. Dziecko bowiem, od zupełnie bezradnego, staje się coraz bardziej samodzielne i nabiera wyraźnych cech osobowości.

Warto również zdawać sobie sprawę, że towarzyszenie dziecku podczas tego procesu może być bardzo trudne. Z tego właśnie powodu, skoki rozwojowe, o których mowa, często nazywane są także kryzysami rozwojowymi.

Dlaczego w ogóle dochodzi do skoków rozwojowych?

Pamiętasz ten moment, gdy pierwszy raz próbowałeś obsłużyć smartfona? Albo kiedy ktoś wręczył Ci pilot z 50 przyciskami i powiedział: „To proste”? No właśnie. To uczucie przytłoczenia, nadmiaru informacji i chaosu – trochę tak właśnie świat wygląda dla malucha w trakcie skoku rozwojowego. Skoki rozwojowe to nic innego jak neurologiczne rewolucje w głowie dziecka. W tych momentach mózg dosłownie wrze od aktywności – jak dobrze przyprawiony rosół w niedzielę. Powstają nowe połączenia nerwowe, maluch zaczyna dostrzegać rzeczy, których wcześniej nie zauważał. Coś jak nagłe przejście z czarno-białego telewizora do wersji HD.

I choć z perspektywy rodzica to czysta magia, dla dziecka bywa to równie piękne, co przerażające. Stąd nagłe fochy, płacze bez powodu i noce bez snu. Dla niego ten „nowy świat” jest jak niezapowiedziany remont – nie wiadomo, co się dzieje, ale wszystko jest rozgrzebane.

Jakie są kroki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka i kiedy się pojawiają?

• Pierwszy krok rozwojowy. Pojawia się zazwyczaj około piątego tygodnia życia dziecka. W tym czasie dziecko zaczyna interesować się różnymi przedmiotami oraz dźwiękami. Coraz wyraźniej zaczyna reagować na dotyk i zapach. Częściej może się uśmiechać oraz płakać, tak zwanymi prawdziwymi łzami.
• Drugi krok rozwojowy. Pojawia się około ósmego tygodnia życia. Wtedy niemowlę zaczyna podnosić już główkę, macha rączkami, próbuje dotykać różnych przedmiotów, wyraźnie patrzy na wyraz twarzy rodziców. Dziecko zaczyna również wydawać krótkie dźwięki.
• Trzeci krok rozwojowy. Pojawia się w trzecim miesiącu życia malucha. wtedy dziecko reaguje na ton głosu i podąża wzrokiem za jego źródłem. potrafi odpowiedzieć uśmiechem na czyjś uśmiech. Dziecko podejmuje również pierwsze próby siadania.
• Czwarty krok rozwojowy. To piąty miesiąc życia dziecka. Wtedy następuje prawdziwy przełom, bowiem dziecko jest coraz bardziej komunikatywne, potrafi reagować już na własne imię i wyraźnie chętnie obserwuje świat.
• Piąty krok rozwojowy. Dziecko ma wówczas około sześciu miesięcy. Zaczyna coraz bardziej rozumieć relacje, zachodzące między rzeczami, chociażby odległość.
• Szósty krok rozwojowy. Następuje w ósmym miesiącu życia dziecka. wtedy maluch zaczyna już kategoryzować i grupować poszczególne przedmioty.
• Siódmy krok rozwojowy. To dziesiąty miesiąc życia dziecka. Wtedy niemowlak zaczyna zupełnie samodzielnie konstruować przedmioty, na przykład układać piramidy z klocków.

Jak poznać, że nadchodzi skok? Co jest normą, a co może zaniepokoić?

Z doświadczenia wielu rodziców: jeśli Twoje dziecko było dotąd pogodne, a nagle zamienia się w marudnego krytyka rzeczywistości – to znak, że coś się „gotuje”.

Oto kilka typowych sygnałów:

• Lęk separacyjny – maluch płacze, jak tylko wychodzisz z pokoju, a wyjście do łazienki przypomina misję specjalną z filmu szpiegowskiego.
• Noszenie obowiązkowe – odkładasz dziecko na 3 sekundy? Protest. Chcesz iść zrobić herbatę? Zapomnij.
• Regres snu – i tu serce rodzica boli najbardziej. Maluch, który już przesypiał noce, nagle budzi się co godzinę. Jak zegarek z budzikiem, tylko bez przycisku drzemki.
• Problemy z jedzeniem – to, co wczoraj było pyszne, dziś wywołuje krzyk i dramat godny Oscara.
• Wzmożona wrażliwość – światło razi, dźwięki przeszkadzają, dotyk nie taki. Mały człowiek zaczyna filtrować bodźce inaczej niż dotąd.

Brzmi intensywnie? Bo tak jest. Ale też całkowicie normalnie. Nie świadczy to o „trudnym dziecku”, tylko o tym, że jego mózg robi właśnie niezły upgrade.

Ile trwa skok rozwojowy i jak sobie radzić z tym procesem?

Jak pewnie łatwo można się domyśleć, nie mamy konkretnej odpowiedzi na pytanie, ile może potrwać skok rozwojowy u malucha. U każdego dziecka poszczególne etapy przebiegają nieco inaczej, jak również cały ten pierwszy rok życia. U najmłodszych dzieci zmiany te trwają kilka dni, u nieco starszych, nawet kilka miesięcy.

Mówi się, że najgorszy jest piąty krok rozwojowy. Ma on miejsce na przełomie piątego i szóstego miesiąca życia. Można potrwać on nawet 4 tygodnie. Dla rodziców wiąże się to często z nieprzespanymi nocami.

Jak rodzice czy opiekunowie mogą radzić sobie z czasem trudnymi krokami rozwojowymi? Przede wszystkim istotne znaczenie ma tutaj cierpliwość, spokój i czas, jaki należy dać dziecku. Powinniśmy również zapewnić dziecku jak najwięcej bliskości, aby pomóc mu przetrwać trudny czas.

Niezwykle ważna jest świadomość tego, że dziecko niedługo zdobędzie kolejne umiejętności. Takie, które są niezbędne dla przyszłościowego właściwego rozwoju.

Jak sobie radzić, kiedy dziecko zamienia się w burzę z gradem?

Kiedy mój siostrzeniec miał „ten etap”, jego mama mówiła: „Nie wiem, co się z nim dzieje – jakby ktoś mu zalał system emocji!”. Prawda jest taka, że nie da się „naprawić” dziecka w skoku. Ale można mu pomóc – i sobie też.

Oto garść sprawdzonych patentów:

• Bliskość, bliskość i jeszcze raz bliskość – dziecko nie manipuluje. Ono szuka bezpieczeństwa. Przytulanie, noszenie, kołysanie – to nie fanaberia. To fundament zdrowej relacji.
• Stały plan dnia – nie chodzi o grafik z Excela, ale przewidywalność. Kąpiel, sen, spacer – zawsze o podobnej porze. Dla dziecka to jak kompas w burzy emocji.
• Wyłącz bodźce – ogranicz hałas, gości, nowe twarze. Świat i tak jest dla niego głośny i dynamiczny. Niech dom będzie jego bezpieczną przystanią.
• Czasem po prostu… bądź – nie musisz od razu animować przedstawienia, wystarczy Twoja obecność. Dla dziecka to często więcej niż 1000 słów i zabawek.
• Zadbaj o siebie – serio. Wypij tę kawę, idź na spacer, poproś o pomoc. Twoje dziecko potrzebuje spokojnego rodzica, nie męczennika na granicy wytrzymałości.

Wiem, że brzmi to banalnie, ale jak mówił mój dziadek nawet największa burza kiedyś się kończy, a potem wychodzi słońce. W przypadku skoków rozwojowych i to dosłownie.

Co się dzieje po burzy?

I teraz najlepsze – bo po każdym takim emocjonalnym rollercoasterze następuje coś, co rodzice zwykle nazywają: „Aaa, to o to chodziło!”. Nagle dziecko:

• siada samo,
• gaworzy w sposób przypominający rozmowę,
• łapie zabawkę i rzuca nią z zamiarem, a nie przypadkiem,
• śmieje się głośno, rozpoznaje swoje odbicie, podaje rączkę.

To momenty, kiedy rodzic niewyspany, zmęczony, z kawą w mikrofalówce czuje ten ogromny sens. Bo każdy skok to krok do przodu. A czasem skok, który wywołuje efekt „wow!”.

Narzędzia wsparcia – bo nie musisz ogarniać wszystkiego sam

Nie bójmy się korzystać z pomocy. Nasze mamy nie miały aplikacji, ale my mamy.

• „Cudowne tygodnie” – książka i aplikacja – jak podręcznik obsługi malucha. Tłumaczy, kiedy dzieje się co i dlaczego. I robi to po ludzku.
• Grupy rodzicielskie – często to one są większym wsparciem niż pediatra. Nawet jeśli czasem przewijają się tam też porady w stylu „maść z kapusty”

Dobrze jest wiedzieć, że to, co przeżywasz, nie jest niczym wyjątkowym i, że inni rodzice też nie raz wieczorem „googlowali” frazę: „Czy to minie?” Tak, minie. I to szybciej, niż myślisz.

Czy każde dziecko przechodzi to tak samo?

Nie ma dwóch takich samych maluchów. Serio. Jedno będzie przechodzić skoki, jakby nigdy nic, a drugie zrobi z tego pełnometrażowy dramat z nutką thrillera. I oboje są całkowicie normalne.

Nie porównuj. Ani do dzieci sąsiadów, ani do własnego starszaka. Porównywanie to prosty przepis na niepokój.

Skoki mają swoje „teoretyczne” tygodnie – 5., 8., 12., 19., 26., 37., 46.  ale jeśli Twoje dziecko wyprzedza kalendarz albo zostaje w tyle, to nic złego. Działa w swoim tempie. I dobrze.